Twórca i miasto: paryskie adresy Józefa Chełmońskiego i ich znaczenie

Abstract

Artykuł Wojciecha Głowackiego analizuje życie Józefa Chełmońskiego w Paryżu (1876–1888), koncentrując się na miejscach jego zamieszkania i pracy. Dzięki kwerendom w Zbiorach Specjalnych Instytutu Sztuki PAN, archiwum Musée d’Orsay, bibliotece Institut national d’histoire de l’art w Paryżu oraz Getty Research Institute w Los Angeles autor odtworzył geograficzno-społeczny kontekst twórczości malarza. Wykorzystano metody analizy źródeł archiwalnych, katalogów Salonów, wspomnień i korespondencji. Chełmoński zmieniał miejsca zamieszkania kilkakrotnie. Wybór lokalizacji jego mieszkań wskazywał na chęć manifestowania sukcesu oraz późniejsze próby adaptacji do zmieniających się warunków. W początkowych latach mieszkał i pracował przy 11 boulevard de Clichy, 54 avenue Bosquet, 1 avenue Duquesne i 17 avenue de la Motte-Picquet. Ostatnie paryskie adresy to 110 boulevard Malesherbes i 4 place de Wagram. Pracownie malarza znajdowały się przy 5 rue Bizet, 11 impasse du Maine i 41 rue Verniquet. Autor kwestionuje mit patriotycznych motywacji powrotu Chełmońskiego do Polski, wskazując na materialne i społeczne uwarunkowania tej decyzji. Wykorzystuje bogaty materiał do odtworzenia przeprowadzek Chełmońskiego w Paryżu, wskazania ich przyczyn i naświetlenia szerszego kontekstu funkcjonowania polskiego artysty na rynku sztuki. Pozwala to na lepsze zrozumienie wyborów malarza związanych z własną twórczością, ambicjami i autopromocją w międzynarodowym środowisku artystów Paryża ostatniej ćwierci XIX wieku.