Portret Joachima Camerariusa młodszego Nicolasa Neufchâtela w Muzeum Narodowym w Warszawie

Abstrakt

Muzeum Narodowe w Warszawie przechowuje wysokiej klasy portret anonimowego mężczyzny z kwiatami i księgami, przypisywany dotychczas nieznanemu malarzowi niderlandzkiemu. Autor artykułu przeprowadza analizę stylistyczną, ikonograficzną i historyczną, w celu ustalenia twórcy dzieła oraz identyfikacji przedstawionej osoby. Poprzez porównanie z wizerunkami graficznymi odkrywa, że obraz ukazuje Joachima Camerariusa młodszego (1534–1598), słynnego norymberskiego botanika i autora emblematów, a jego wizerunek uznaje za dzieło Nicolasa Neufchâtela, wybitnego portrecisty wykształconego w Antwerpii i czynnego w Norymberdze, wykonane na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XVI wieku. Odczytuje treść umieszczonej na obrazie dewizy i zestawia ją z księgami emblematycznymi, identyfikuje trzymane przez Camerariusa rośliny kwiatowe jako botaniczne raritates: narcyza i hiacynt, prezentujące sportretowanego jako humanistycznego badacza flory, który studia botaniczne łączy ze studiowaniem Biblii. Studia te mają, zgodnie z dewizą i znaczeniem kwiatów, stanowić „lekarstwa duszy” (pharmaca animae) oraz remedium na strapienie po śmierci żony (zm. 1577; ponowny ożenek 1580). Jako wizerunek uczonego, funkcjonującego w międzynarodowej sieci korespondencji naukowej (nowożytnej res publica literaria), obraz zyskuje znaczenie jedynego w ikonosferze wczesnonowożytnej nauki malarskiego wizerunku Camerariusa. Pod względem artystycznym, porównany z Portretem złotnika Hansa Lenckera z synem (1570, Statens Museum for Kunst, Kopenhaga), staje się wybitnym okazem twórczości Neufchâtela.