Anny Bilińskiej Portret George’a Greya Barnarda w pracowni, czyli walka dwóch natur

Abstrakt

Artykuł jest próbą interpretacji Portretu Geogre’a Greya Barnarda (State Museum of Pennsylvania, Harrisburg, USA), jednego z najważniejszych rzeźbiarzy amerykańskich. Materiały archiwalne umożliwiły odtworzenie historii i recepcji obrazu namalowanego przez Annę Bilińską w 1890 w Paryżu, na zlecenie milionera Alfreda Corninga Clarka, mecenasa artysty. Okoliczności powstania dzieła posłużyły za punkt wyjścia rozważań o relacji rzeźbiarza z jego patronem, o sposobach mitologizowania życia artysty i jego pracy w odniesieniu do wartości amerykańskich: natury, niewinności, męskości i siły. Widoczny w tle portretu model kanonicznego dzieła Barnarda Walka dwóch natur w człowieku (1894, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork) odegrał ważną rolę w rozwoju rzeźby amerykańskiej. Bilińska stworzyła wizerunek gloryfikujący piękno i siłę fizyczną portretowanego. Tę nową w XIX wieku figurę rzeźbiarza amerykańskiego umieściła w kontekście dziejów sztuki, poprzez porównanie modela z Michałem Aniołem. Obraz wpisuje się w tradycję paragone – współzawodnictwa pomiędzy malarstwem a rzeźbą, pomiędzy samą Bilińską a Barnardem. Malarka odwróciła relację płci w procesie twórczym, ustanawiając mężczyznę obiektem zainteresowania artystycznego i seksualnego.